Mihrabın sol tarafında bulunan İznik çini pano, Kâbe tasviri ile dikkat çeker. Kitabesi şu şekildedir:
El-nakkaş Müstecibzade Süleyman bi tarîk-i Eşrefiyân. Sâhib el-hayrât Hüseyin Çelebi ibn el-Hac Mustafa Küreci 1087/1677.
Bu çini pano, İznik’te çini sanatının son dönemlerine ait bir örnek olup, Müstecibzade Süleyman adlı nakkaşın, Kadirî tarikatının İznik’te türbesi bulunan Eşrefoğlu Şeyh Abdullah Rûmî’nin (ö. 1469-70) tesis ettiği Eşrefî koluna mensup olduğunu belgeliyor. İznik çini sanatındaki bu dönemin ve nakkaşın tarikat bağlantısının, bu eseri tarihi ve kültürel açıdan önemli kılmaktadır Çok Birimli Camiler.
Tabhaneli ve Zaviye Camileri
İstanbul’da erken Osmanlı dönemine ait mimari özelliklerin devam ettiği tabhaneli ve zaviyeli camiler, dönemin özgün cami tasarımlarından biridir. Bu camilerdeki özellikler, özellikle son cemaat yeri ve harimin düzeni ile öne çıkar.
Mahmud Paşa Camii (1462)
Mahmud Paşa Camii, 1462 yılında inşa edilmiştir ve oldukça karmaşık bir tasarıma sahiptir. Bu cami, Bizans mimarisinden etkilenmiş ve narteks benzeri bir ikinci mekan dizisi ile dikkat çeker. Cami, kare planlı ve kubbeli beş birimden oluşan bir son cemaat yerine sahiptir. Bu son cemaat yeri, asıl harime geniş bir kemerle bağlanırken, harimin iki yanını beşik tonozlu koridorlar çevreler. Harimle bağlantılı olan eyvan şeklindeki bölümler, zamanında mahkeme işlevi görmüştür. III. Osman (salt. 1754-1757) döneminde yapılan onarımda son cemaat yerindeki sütunlar kesme taş örgüsüyle “kılıf” içine alınmış, mihrap ve minber yenilenmiştir. II. Mahmud (salt. 1808-1839) dönemi onarımında ise hünkâr mahfili eklenmiştir.
Has Murad Paşa Camii (1471)
Aksaray’daki Has Murad Paşa Camii, Otlukbeli Savaşı’nda şehit olan Has Murad Paşa tarafından 1471’de yaptırılmıştır. Bu cami, cami, medrese, imaret ve hamamdan oluşan bir külliye planına sahipti. Ancak zaman içinde külliyedeki diğer yapılar yıkılmıştır. Cami, erken dönemin tasarımına sadık kalınarak yapılmış, ancak sonradan yapılan değişikliklerle bazı unsurlar ortadan kaldırılmıştır. Özellikle son cemaat yerindeki havuz ve aydınlık feneri kaldırılmıştır. Kubbelere mukarnas pandantiflerle geçiş yapılmış ve son cemaat yerindeki sivri kemerli sütunlar dikkat çeker.
Caminin harimi, mihrap-taçkapı ekseninde kare planlı ve kubbeli iki birim ile genişletilmiştir. Bu iki birimin yanlarında, kare planlı ve kubbeli ikişer tabhane bulunmaktadır. Ayrıca almaşık taş örgüsü kullanılan harim duvarları ve kesme taşla yapılmış sütunlar, caminin estetik ve yapısal zenginliğini artıran detaylardır.
Tabhaneli/zaviye camileri, erken Osmanlı mimarisinin en karakteristik yapılarından biridir ve her biri döneminin dini, sosyal ve kültürel hayatını yansıtan önemli örneklerdir. Mahmud Paşa ve Has Murad Paşa camileri, bu tür yapıları en iyi şekilde temsil eden örneklerdendir. Fatih dönemi Osmanlı camilerinin mimarisi, hem fonksiyonel hem de estetik açıdan büyük bir gelişim göstermiştir. Bu camilerdeki plan şemaları ve kullanılan yapı teknikleri, dönemin sanatsal ve kültürel birikiminin önemli göstergelerindendir Daily Tours Sofia.
